Je kunt als gemeente nog zulke mooie plannen bedenken om de leefomgeving in een wijk te verbeteren, maar als je niet weet wat de huidige situatie is, dan werkt het niet. Neem bomen. Zij zorgen voor verkoeling in de zomer, hebben een positief effect op mens en dier en op de huizenwaarde. Maar waar staan ze? Loek van Oijen, projectleider van NEO, legt uit hoe BoomPlus helpt om dit goed in kaart te brengen als onderdeel van het LIVE-project in Liendert.
De tool BoomPlus van NEO brengt bomen herkenbaar in beeld. Dit helpt bij het gedetailleerd registreren van bomen, op basis waarvan analyses gemaakt kunnen worden. Deze informatie komt van pas bij de besluitvorming over ruimtelijke vraagstukken in de wijk. De registratie biedt bijvoorbeeld handvatten voor analyses en modellen om hittestress, geluid en groene baten in kaart te brengen, evenals ondergrondse ruimtebeslag.
Relevantie informatie
Van Oijen legt uit dat het Boomregister, waar informatie in staat over alle bomen in Nederland, de basis voor BoomPlus vormt. “In het Boomregister zijn bomen op basis van open databronnen in kaart gebracht (puntenwolken, luchtfoto’s en satellietbeelden). In BoomPlus worden andere eigenschappen in beeld gebracht met hoge resolutie data, afkomstig van bijvoorbeeld een drone. Deze geven informatie over de locatie van een boom, wat de hoogte ervan is en wat de diameter is van een kroon. Daar kun je relevante informatie uit afleiden, bijvoorbeeld de groeipotentie van een boom. De combinatie van stamdiameter, grootte van de kroon en boomsoort zegt iets over de gezondheid van de boom, ook richting de toekomst. Als blijkt dat de boom weinig potentie heeft voor de toekomst, kan de gemeente bijvoorbeeld het aanplanten van nieuwe bomen meenemen in haar plannen.”
Hoeveel schaduw is er?
Dat is praktisch, bijvoorbeeld met het oog op klimaatadoptie en wanneer de gemeente wil dat 40 procent van zones voor langzaam rijdend verkeer inde publieke ruimte beschaduwd is op de hoogste zonnestand van het jaar, 21 juli. “Ook dat kunnen wij modelleren: hoeveel schaduw is er op een bepaald moment en voldoet dat aan die richtlijn.” Onder de grond kijken kan niet. “Maar wij kunnen wel de wortelplaats inschatten op basis van de stamdiameter, de grootte van de boomkroon en de hoogte van de boom. Belangrijk, want onder de grond liggen allerlei kabels en leidingen. Je wilt niet dat wortels daar doorheen groeien of dat je in de grond graaft voor de aanleg van netwerken en dan boomwortels beschadigt.”
Gerichte aanpak
De gemeente Amersfoort heeft zo’n 200.000 bomen, op eigen grondgebied. Het is onmogelijk om dat met inspecties voortdurend in beeld te hebben. “Data kan jou erop attenderen dat bijvoorbeeld een boom ineens veel blad verliest, zodat de beheerder kan gaan kijken. Het helpt bij een gerichte aanpak.” Hij vervolgt: “De gemeente heeft veel, maar niet alles in beeld. Een groot deel van de bomen staat bijvoorbeeld in tuinen van mensen. De bladerkroon van zo’n boom kan echter wel schaduw werpen over een publieke ruimte. Je wilt de werkelijkheid dus zo goed mogelijk ondervangen in data. Op die manier heb je ook betere informatievoorziening bij het maken van plannen.”
Verschillende scenario’s
In de 3D Cityplanner kan de gemeente op basis van alle verzamelde data, ingebracht door de verschillende projectpartners, fictieve scenario’s maken van hoe Liendert eruit kan komen te zien. Wat gebeurt er als je in een gebied tien bomen plaatst of juist kapt? Of als je zorgt voor extra water? “Wij vertalen abstracte databronnen zoals luchtfoto’s of puntenwolken naar tastbare, objectgerichte data. Hydrologic kan op basis van deze data-analyses maken en advies geven. Vervolgens kan iemand bij de gemeente die zich bezighoudt met de (her)inrichting van de leefomgeving dit gebruiken in de 3D Cityplanner. Je kunt ook de winst van een maatregel uitdrukken in geld, gezondheidseffecten, in uitstoot CO2, enzovoorts.”
Leefbare stad
Neo brengt ook oppervlakteverharding in beeld: is het asfalt, klinkers of groen. Dit helpt het de gemeente bij het analyseren van bijvoorbeeld vierkante meters groen in de wijk. De oppervlakteverharding dient ook als input voor de wateranalyses van HydroLogic. Het type oppervlakteverharding heeft namelijk effect op wat er met het water gebeurt; zakt het in de grond of komt het in het riool terecht. Hydrologic gebruikt deze informatie voor berekeningen en analyses ten behoeve van de waterhuishouding. Van Oijen: “Bij teveel stenen tuinen, stroomt veel water af naar het riool en krijg je bij een fikse regenbui te maken met wateroverlast. Planten en bomen houden juist water vast. Dat zorgt voor koelte. Versteende gebieden, zoals een industrieterrein, zijn vaak de heetste delen van een stad, dat kan meerdere graden verschillen met een groene wijk. Wil je een leefbare stad in de toekomst, dan moet je de stad daar ook goed op kunnen inrichten.”